เกือบจะเป็นบทวิจารณ์

มีแฟนประจำรายการของผมคนหนึ่ง ติดตามงานทั้งทีวี วิทยุ และงานเขียนของผมมาตลอด มาวันนี้เธอจะแสดงฝีมือเองบ้าง ด้วยข้อคิดเห็นที่คล้ายๆ กับบทวิจารณ์ภาพยนตร์ ถึงแม้จะยังไม่สามารถเรียกว่าบทวิจารณ์ได้เต็มร้อย แต่ก็ถือว่าเป็นทัศนะที่มีต่อภาพยนตร์เรื่องใดเรื่องหนึ่งที่น่าสนใจไม่น้อย อ่านแล้วคิดเห็นอย่างไร บอกต่อกันด้วยครับ

The Departed
โดย lost in space

คำกล่าวที่ว่า “รู้เขา รู้เรา รบร้อยครั้ง ชนะร้อยครั้ง” ตามตำราพิชัยสงครามของซุนวู เป็นหนึ่งในกลยุทธ์เพื่อหวังผลฟาดฟันห้ำหั่นศัตรูฝ่ายตรงข้ามให้แพ้พ่าย ยอมหมอบราบคาบแก้วแต่โดยดี

หนึ่งในวิธีการ “รู้เขา” เพื่อให้ได้ข้อมูลที่แม่นยำ ลดการคาดเดาให้น้อยที่สุด ได้เปรียบที่สุด คือวิธีการส่งไส้ศึก หรือ “หนอนบ่อนไส้” นั่นคือส่งคนเข้าไปแฝงตัวในฝ่ายตรงข้ามเพื่อเจาะหาข้อมูล ตามความเคลื่อนไหวของศัตรู นี่ดูว่าอาจจะเป็นวิธีดีที่สุดในการ “รู้เขา” แต่ก็เสี่ยงที่สุดเช่นกัน

คนที่ถูกกำหนดให้เป็น “หนอน” ต้องยอมรับสภาพ และรู้อยู่แก่ใจดีแต่แรกแล้วว่าชีวิตจะเดินไปในทิศทางใด แน่นอนว่ามันไม่สดใสสวยงามดังความฝัน ทุกก้าวย่างไม่นิ่มนวลเหมือนทางเดินที่ปูลาดด้วยพรม และหากผิดพลาด ชีวิตจะจบลงอย่างน่าเอน็จอนาถขนาดไหน

ใน The Departed มีหนอน 2 ตัว ที่อยู่คนละขั้ว ระหว่างฝ่ายตำรวจ และแก๊งมาเฟีย ทั้งสองจำต้องรับสภาพชีวิตให้เป็นไปตามภูมิหลังชีวิตที่เลือกไม่ได้ ภูมิหลังที่คนส่วนใหญ่ในสังคมกำหนดวางไว้ไม่ให้ไกลเกินกว่าพวกเด็กข้างถนน พวกอันธพาลนักรีดไถ พวกมิจฉาชีพฯลฯ

Colin Sullivan (Mat Damon) เติบโตขึ้นมาจากเด็กยากจนคนหนึ่ง ในย่านคนยากไร้หลากเชื้อชาติแห่งหนึ่งในบอสตัน จนกลายเป็นนายตำรวจหนุ่มรุ่นใหม่ ภาพลักษณ์ดูดี มีการศึกษา อนาคตไกล ด้วยการอุปถัมภ์เลี้ยงดูจาก Frank Costello (Jack Nicholson) หัวหน้าแก๊งมาเฟียชาวไอริชอันเลื่องชื่อ แต่หาตัวจับยาก แม้แต่หัวหน้าแก๊งอื่นในบอสตัน เพียงได้ยินชื่อเขายังขยาด ชื่อของ Frank Costello ถูกจัดอยู่ในลำดับต้นๆ ในบัญชีดำของตำรวจบอสตันมานานหลายปี

Sullivan ผู้ถูกเลี้ยงในแก๊งมิจฉาชีพมาตั้งแต่เด็กจนโต มีแววฉลาดเก่งกาจในทางบุ๋น คือการใช้สมองและไหวพริบในการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า เขาจึงถูกส่งไปเรียนในโรงเรียนนายร้อยตำรวจ เพื่อทำหน้าที่เป็นไส้ศึกส่งข่าวให้กับแก๊งของ Costello ในยามที่ตำรวจส่งทีมไล่ล่า การซื้อขายของผิดกฎหมายทุกครั้งของ Costello จึงไม่เคยถูกจับได้ไล่ทัน ก็เพราะมีหนอนอย่าง Sulivan นั่นเอง

Billy Costigan (Leonado DiCaprio) เป็นชีวิตอีกขั้วที่คู่ขนานไปกับชีวิตของ Sullivan ภูมิหลังทางครอบครัวของ Costigan รายล้อมไปด้วยกลุ่มแก๊งมิจฉาชีพในแหล่งชุมชนแออัดหลากชาติหลายพันธุ์ แม้ว่า Costigan จะพยายามถีบตัวเองให้พ้นจากสภาพแวดล้อมเดิม ที่อนาคตมีแต่ความมืดมนอนธการ ด้วยการสอบเข้าเรียนนายร้อยตำรวจจนจบออกมา เพื่อหวังจะเป็นตำรวจที่ดี มีอุดมการณ์ มีชีวิตที่ดีกว่าเดิม แต่ดูเหมือนเขากลับถูกผลักไสให้กลับไปสู่สภาพแวดล้อมเดิมๆ อีกครั้งด้วยเหตุผลอันขันขื่น เพียงเพราะเขามีภูมิหลังทางครอบครัวที่ดูแย่และเลวร้ายกว่าใครในบรรดานักเรียนตำรวจรุ่นที่เขาเรียนจบมา เหมาะสมที่จะใกล้ชิดเป็นกลุ่มก้อนเดียวกับพวกมิจฉาชีพได้อย่างไร้ข้อสงสัย

Costigan ไม่เต็มใจในหน้าที่นัก แต่ก็ต้องรับผิดชอบ เขาถูกส่งให้ไปเป็นสายสืบนอกเครื่องแบบ แฝงตัวอยู่ในแก๊งของ Costello เพื่อคอยส่งข่าวให้ทางตำรวจรู้ความเคลื่อนไหวในทุกครั้งที่มีการลักลอบซื้อขายของผิดกฎหมาย และเป้าหมายที่สำคัญคือ การจับกุมหรือกำจัด Costello ให้ได้

ทั้ง Colin Sullivan, Billy Costigan และ Frank Costello เป็น 3 ตัวละครหลักสำคัญของ The Departed ที่ทำให้ตัวหนังดำเนินไปอย่างเข้มข้นชวนติดตาม ด้วยความมีมิติของตัวละครทั้ง 3 แต่ละคน ล้วนมีความขัดแย้งในตัวตนของตัวเอง เมื่อถึงเวลาหนึ่งที่ Sullivan ต้องเลือกระหว่างเกียรติยศ ชื่อเสียง ความเติบโตในหน้าที่การงาน และชีวิตครอบครัวดีๆ ที่อยู่ใกล้แค่คืบ แต่สิ่งเหล่านั้นมันกลับจะเกินไกลเอื้อม หากเขาต้องเลือกรับผิดชอบต่อภารกิจเพื่อตอบแทนบุญคุณให้ Costello ผู้ที่เขาเรียกว่า “พ่อ”

ขณะที่ Costigan ต้องว้าวุ่นสับสนใจอยู่ตลอดเวลากับเส้นบางๆ ที่กั้นระหว่างคำว่า “หน้าที่ของตำรวจที่ดี” กับ “ฆาตกรเลือดเย็น” ยิ่งนานวันที่เขาตกอยู่ในวังวนนี้เท่าไหร่ เขามีชีวิตอยู่ได้ด้วย “ยาระงับประสาท” จากจิตแพทย์ในจำนวนที่มากขึ้นเท่านั้น

ส่วน Billy Costigan มีชีวิตไม่ต่างจากเจ้าพ่อแก๊งมาเฟียผู้มีอิทธิพลทั่วไป เขามีทุกอย่างที่ต้องการ เงินทอง ทรัพย์สิน และผู้หญิง จะขาดก็แต่ “ความวางไว้ใจ” ที่เขาอยากได้ อยากมี และเขาก็รู้อยู่แก่ใจตลอดเวลาว่า เขาจะไม่มีวันได้ ตราบใดที่เขายังเดินบนถนนสายมิจฉาชีพเปื้อนเลือดเส้นนี้ แต่ Costigan ก็ยังไม่เคยคิดเปลี่ยนใจที่จะเลิกเดิน

The Departed (สร้างมาจากหนังต้นฉบับเดิมคือ Infernal Affairs หรือ 2 คน 2 คม ของฮ่องกง) ไม่ใช่ภาพยนตร์แอ็คชั่น ไล่ล่า ล้างผลาญ เลือดท่วมจอ ตามชื่อภาษาไทยของหนัง “ภารกิจโหด แฝงตัวโค่นเจ้าพ่อ” ที่ทำให้คนดูบางส่วนเข้าใจไขว้เขวในแนวหนังได้ แต่จัดเป็นหนังชีวิตที่ทำให้ได้คิดว่าชีวิตคนเราไม่ได้มีแค่ด้านเดียว มุมเดียว ไม่ได้มีแค่สีขาวกับสีดำ เราไม่อาจตัดสินคนๆ หนึ่ง ด้วยการมองจากมุมใดมุมเดียว หรือจากสิ่งที่เห็นแค่เปลือกนอก ดังนั้น “การรู้หน้าจึงไม่ได้หมายถึงว่ารู้ใจ” และควรยอมรับด้วยว่าบางครั้งการได้รู้ใจบางคน รู้ความจริงบางอย่าง แม้ว่าอาจทำให้เรารู้สึกตาสว่างขึ้น ในขณะเดียวกันก็อาจทำให้เราเจ็บปวดใจ สูญสิ้นศรัทธามากขึ้นด้วยเช่นกัน